“Religie is de collectieve poëzie van grote zielen. Haar verzinsels zijn meer waar dan de Waarheid zelf; Uitgestrekter dan oneindigheid; duurzamer dan de eeuwigheid; Met andere woorden, ze zijn in wezen paradoxaal”
Eliphas Lévi
Tarotkaart ‘De Hogepriester’ houdt mij al enige tijd bezig; Toen ik begon met het bestuderen van de Tarot vond ik het de minst sympathieke kaart. En ook toen ik al heel wat had geleerd en gelezen over de Tarot bleef ik het een vervelende kaart vinden. Alhoewel ik hem niet meer zo onsympathiek vind, vind ik hem wel nog steeds moeilijk. Vooral omdat er vaak erg verschillende, niet ‘logische’ en ook (naar mijn mening) een beetje nietszeggende betekenissen aan worden toegekend.
Echter, het laatste jaar is daar verandering in gekomen. Vooral omdat ik weer het werk van de ‘oude’ occultisten ben gaan lezen. Ook de boeken van auteurs die tijdgenoot waren van Waite – of een generatie na hem – heb ik weer uit de kast getrokken en met andere ogen bekeken. Ik houd nu eenmaal net zoveel van oude als van nieuwe dingen!
Wat betreft de Hogepriester gaan veel hedendaagse auteurs en Tarotisten over het algemeen mee met de betekenis die Waite eraan heeft gegeven in zijn ‘Pictorial Key’; In het artikel “De Hogepriester: sympathiek of niet?” schreef ik al eens hoe Paul Foster Case, Marcel Belline en P.D. Ouspensky over deze kaart dachten. Maar toch bleef ik mij afvragen waarom Waite en Smith voor de dogmatische en Christelijk symboliek hebben gekozen.
We weten dat Waite zich wel aangetrokken voelde tot het Christendom; In elk geval tot het idee dat er één god is en/of dat er een ‘createur van het Universum’ bestaat. Hij schreef zelf dat hij de Theosofische leer van Blavatski de rug heeft toegekeerd (omdat het ‘godsbeeld’ daar te weinig werd belicht) en dat hij zich meer richtte op de vrijmetselarij (waar de voorwaarde is dat je gelooft in de ‘architect van het Universum). Maar hij is bewust afgeweken van de symboliek die de Golden Dawn gebruikte en heeft deze Tarotkaart duidelijk een katholieke look & feel gegeven.
En dus dacht ik dat het leuk zou zijn om weer eens te speuren in het werk van de occultisten die Waite hebben geïnspireerd. Eén van hen is Eliphas Lévi (1810 – 1875). Bij Waite stond Lévi in hoog aanzien. Lévi was – voordat hij occultist werd – een katholiek priester geweest en hij gebruikt veel bijbelse citaten en analogieën. Ik kwam terecht bij een boekje dat hij heeft geschreven en dat ik nog niet kende getiteld: ‘Les Paradoxes de la haute science‘. (De paradoxen van de hogere wetenschap). Het boekje werd uitgegeven in 1856 en is in 1883 in het Engels vertaald door het Theosofisch genootschap. In 1922 werd het opnieuw uitgegeven, nu met commentaar van een mysterieuze ‘Eminente Occultist’ (Afgekort tot E.O.). Niemand weet wie E.O. is, maar sommigen beweren dat het niemand minder is dan de oprichtster van de Theosofische Vereniging zelf: Helena Blavatski (1831 – 1891). Dat is zeer geloofwaardig, aangezien zij vaker essays van Lévi becommentarieerde. Blavatski zou zelfs mede geïnspireerd zijn door Lévi en net zoals Waite had ook zij een hoge pet van hem op. Zo is bijvoorbeeld het volgende te lezen in een voorwoord van een artikel van Lévi – dat werd gedeeld met de leden van het theosofisch genootschap:
De drie essays – waarvan het eerste nu wordt gedeeld – behoren tot het ongepubliceerde werk van wijlen de Franse occultist, van wie een serie andere lezingen over geheime wetenschappen als serie wordt gepubliceerd in het Journal of the Theosophical Society.
Deze drie werken werden door onze gerespecteerde broeder, baron Spedalieri uit Marseille, vriendelijk gekopieerd en voor dit tijdschrift opgestuurd. We hopen te zijner tijd de vertaling te geven van elk stukje dat ooit is geschreven door deze opmerkelijke ‘Professor in de Hoge Transcendentale Wetenschappen en Occulte Filosofie’, wiens enige fout was om nogal opvallend toe te geven aan de dogma’s van de gevestigde kerk – de kerk die hem verstootte.
De Paradoxen van Lévi
De reden dat ik bij dit boekje van Lévi uitkwam, was omdat ik op You Tube een filmpje op een Tarotkanaal aan het kijken was waarin werd gezegd dat de twee priesters op Tarotkaart V “Rede” en “Vrijheid” symboliseren. Rede en Vrijheid? Waar kwam dat vandaan?
Ik zocht of er meer mensen waren die ‘Rede’ en ‘Vrijheid’ in verband brachten met deze Tarotkaart. Dat waren er niet veel. Wel zag ik een aantal keer ‘Actie’ en ‘Vrijheid’. Ook ‘Liefde en Vrijheid’ werd toegekend aan de twee figuren op de kaart van de Hogepriester. De gedachte hierachter lijkt letterlijk uit het boekje van Lévi te komen. Er worden totaal zeven paradoxen beschreven. En daar zie je natuurlijk een flink aantal Tarotkaarten voorbijkomen! De volgende paradoxen vond ik interessant in het kader van de Hogepriester kaart:
- Rede is God
- Vrijheid is het gehoorzamen aan de wet
- Religie is gesanctioneerde Magie
Ik vond het eerst vrij moeilijk te lezen en te begrijpen. Maar uiteindelijk zag ik wel ‘de punch line’ en de symboliek van ‘Rede’ en ‘Vrijheid’ in Tarotkaart V De Hogepriester! Ik heb hieronder geprobeerd een aantal relevante quotes eruit te pikken en toe te lichten op een manier zoals ik het heb begrepen.
Rede is God
In het principe is de Rede, en de Rede is in God, en God is de Rede. Alles wordt erdoor gemaakt, en zonder het wordt niets gemaakt.
Deze is paradox is het verwarrendst, aangezien Lévi over zowel rede in de vorm van ‘denken’ / ‘intellect’ lijkt te spreken, als over reden (in de vorm van: ‘de reden dat iets bestaat’).
Lévi zegt dat zonder rede – of intellect – niks gecreëerd kan worden of niks kan ontstaan. Als God de createur is, is god de rede. Alles heeft bestaansrecht, ook de redeloosheid. Dit is de tegenhanger van rede en heeft ook een doel. Hetzelfde doel als het donker heeft voor het licht: Zonder licht is er immers geen schaduw!
“Geloven” is goed wanneer je door hebt dat ‘rede’ méér is dan alleen kennis vergaren en dat absolute wijsheid niet bestaat. ‘Denken’ of ‘Intellect’ is een middel, iets dat zich altijd ontwikkelt en dat altijd groeit. Er is geen eindpunt. Wanneer je ‘verkeerd’ denkt of vastzit in een denkpatroon, dan ligt dit niet aan het denken zelf maar aan het subjectieve oordeel dat je toekent. Het gevaar ligt op de loer, dat je je eigen (voor)oordelen blind gaat geloven. Het is daarom best raadzaam om naar iemand toe te gaan die meer weet dan jij, zolang je diegene dan ook maar niet blind gaat volgen! Kortom, je moet altijd voor jezelf blijven denken en geen dingen voor zoete koek slikken, ook al heb je een goede reden om aan te nemen dat iemand anders ‘superieur’ is op een bepaald vlak.
De paradox zit ‘m in dat je aan de ene kant niet zomaar iedereen blind moet volgen en geloven, maar dat je aan de andere kant wel bereid moet zijn om je eigen vooroordelen en overtuigingen te herzien – iets dat mensen moeilijk vinden omdat hun trots dan gekrenkt wordt. De sleutel is hier weer de ‘Rede’: wanneer iemand met goede argumenten komt, die jij ook kunt beredeneren, dan verandert jouw overtuiging vanzelf. Wanneer iemand jou dwingt dat je iets moet aannemen of geloven, dan is het waardeloos.
Het is volgens Lévi niet ‘raar’ om te geloven in iets dat je nog nooit gezien of aangeraakt hebt. Er zijn een heleboel dingen die je nog nooit hebt gezien maar waarvan je weet dat het bestaat. Zelf probeerde ik een voorbeeld te bedenken en kwam op ‘zwaartekracht’. Ik kan zwaartekracht niet zien maar ik weet dat het er is. Zo zijn er een aantal ‘wetten’ en ‘regels’ die je alleen weet door ze te beredeneren en waar iedereen – gelovig of niet – zich aan zou moeten onderwerpen omdat ze niet te veranderen zijn. Het kunnen natuurwetten zijn maar volgens Lévi ook morele wetten (normen en waarden). Helaas – zegt Lévi – heeft de Christelijke Kerk de rede geprobeerd te elimineren waardoor mensen blind geloven in iets dat ze niet weten. Het komt niet uit henzelf (door te redeneren). Doordat de Kerk de mensen heeft verteld dat het de wens van God is om onze ‘rede’ op te offeren en plaats te laten maken voor ‘geloof’, heeft ze God tot een despotische ‘afgod van dwaasheid’ gemaakt.
Vrijheid is gehoorzamen aan de wet
“De ware vroomheid is de vroomheid die onafhankelijk is. Het ware geloof is het absolute geloof, dat alle symbolen verklaart en boven alle dogma’s uitstijgt. De ware God is de God van de Rede, en zijn ware aanbidding is Liefde en Vrijheid”.
‘Vrijheid’ en ‘Wet’ lijken sowieso al paradoxaal. Volgens Lévi verwijst alle symboliek van de (katholieke) kerk naar de emancipatie en ‘vrij’ zijn van de mens. Met vrijheid bedoelt Lévi weer ‘De Rede’ of ‘Bewustzijn’. De mens heeft hetzelfde bewustzijn als God, want wij zijn naar God geschapen. God is in onszelf. Dit is de ware betekenis van het Bijbelse citaat van de apostel Paulus: “De Heere nu is de Geest; en waar de Geest van de Heere is, daar is vrijheid” (Korintiërs)
Doordat de mens intellect heeft, heeft ze vrijheid. Deze is echter niet ‘gratis’, we moeten er wel wat voor doen (actie ondernemen). Bijvoorbeeld door wetenschap te bedrijven, dingen uit te vinden en te creëren zodat er vooruitgang komt. Op dit moment wordt dit echter nog niet ingezien; De ‘vrijdenkers’ dulden geen kerkelijke autoriteit en de Kerk duldt geen vrijdenkers. .
Aan de ene kant is het je plicht als mens gebruik te maken van je intellect en je vrijheid. Aan de andere kant heb je te maken met machthebbers die hier niet blij van worden. Er zijn Priesters, koningen, wetten, machtige groeperingen etc. die dingen willen tegenhouden. Je hebt er niet veel aan als je hier tegen in protest gaat (en vervolgens verbrand wordt op de brandstapel). Het slimst is om voor de buitenkant te ‘gehoorzamen’ zolang je van binnen maar WEET hoe het zit. Je gaat door met vooruitgang boeken en ontwikkelen, zodat eens – bijv. de generatie na jou – het een voldongen feit wordt en de heersers ook vooruit moeten. Of, zoals Lévi het zegt, “De herders moeten toch opstaan en achter hun kudde aangaan als die ervandoor gaat”.
In deze Paradox zit ook heel veel van Tarotkaart XV De Duivel (ook een Christelijk symbool). Dus houdt dit blog in de gaten voor het vervolg!
Religie is gesanctioneerde Magie
“Godsdienst begrijpen is het bevrijden van de geest, en de bijbel van de hiërofanten is de bijbel van de vrijheid. Geloven zonder te weten is zwakheid; Geloven, omdat men weet, is macht“
Ook hier benadrukt Lévi wederom ‘De Rede’. Mensen worden gedwongen om te ‘geloven’ en God te aanbidden. Ze worden bang gemaakt (met God zelf, de Duivel, de hel etc.). Echte Magiërs zijn volgens Lévi degenen God aanbidden zonder angst omdat ze weten dat ze dezelfde powers hebben als God. Aanbidden zonder angst is Liefde, aanbidden met angst is haat. Magiërs leunen op religie, maar de religie drukt niet op hen.
Het is volgens Lévi het kritiekloos aanbidden van God (zonder zelf na te denken) dat schuld heeft aan alle verschrikkelijke misdaden die in de naam van de Kerk of het Geloof door de eeuwen heen zijn gepleegd. Mensen doen ‘hersenloos’ mee met de christelijke ceremonieën, zonder focus en zonder te begrijpen waarom. Dit zorgt voor (religieus) fanatisme (dat we helaas vandaag de dag ook steeds meer zien). Dit geldt overigens ook voor groepen ‘occulte’ mensen. Ze vinden zichzelf vrijdenkers maar zoeken ondertussen naar kant en klare remedies, wonderen, en kennis over de toekomst in kaarten/dobbelstenen/kristallen/theeblaadjes etc. Men probeert te communiceren met de doden om zo ‘de waarheid’ te achterhalen. Maar dat is géén Magie volgens Lévi:
“Ware magie is een wetenschappelijke kracht die ten dienste staat van de Rede. Valse magie is een blinde kracht die wordt toegevoegd aan de blunders en wanorde van de Dwaasheid”
De wilskracht te beheersen en ondergeschikt te maken aan de wet van intelligentie – dat is uiteindelijk het grote werk van onze priesterlijke kunst.
Ik zie nu veel meer in deze Tarotkaart en ook de symboliek is meer gaan leven. De Hogepriester heeft in zijn ene hand een Christelijk symbool (het ‘ware’ Kruis) en de andere hand maakt een occult gebaar. De twee toehoorders spelen naar mijn mening een grotere rol dan dat het alleen maar leerlingen of luisteraars zijn. De sleutels liggen tussen hen in en de sleutels zijn misschien wel ‘rede en vrijheid’. Maar ook al is het ‘rede en liefde’, ‘liefde en vrijheid’, ‘rede en actie’. Het maakt niet uit. De ‘reden’ dat Waite en Smith het zo hebben uitgebeeld is nu veel duidelijker. Ik denk zelf dat ze zeker (mede) geïnspireerd zijn geraakt door de Paradoxen van Lévi.
Volgens het Theosofisch Genootschap zou Lévi erg veel moeite hebben gehad het ‘dogmatische’ denkbeeld van de Katholieke kerk los te laten. Wanneer je de paradoxen leest, dan lijkt het ook alsof je de worsteling ziet. De bochten waarin hij zich wringt om het katholicisme (en andere religie) niet te verloochenen. Maar ik denk dat er toch iets anders achter zit. Ik denk dat hij heel erg veel moeite doet om over te brengen wat in zijn ogen de esoterische symboliek is die achter religie(s) schuilgaat. En dat is iets dat je wel ‘weet’ maar niet zo makkelijk kunt vertellen!
Aangezien de Paradoxen van Lévi alleen nog in het Engels zijn vertaald, heb ik hieronder voor de liefhebber een Nederlandse vertaling toegevoegd om te downloaden.