In de Tarot associeer je de “moeder” bijna altijd onmiddellijk met III De Keizerin. Zij is de zorgzame moeder die ruimte geeft aan iedereen en zorg draagt voor de groei en ontwikkeling van anderen. Ze staat dicht bij de natuur en haar energie is grenzeloos. Het is een “positieve” kaart die als tegenpool (negatief puntje) heeft dat de dame in kwestie vaak zo bezig is met het zorgen voor anderen dat ze haar eigen behoeften vergeet. Het grenzeloos geven van energie om alles te laten groeien en bloeien kan als nadeel hebben dat je over je eigen grens gaat. En dat is natuurlijk niet voordelig. Veel “donkerder” of “negatiever” wordt het meestal niet qua duiding.
En dat is grappig, want toen ik voor het eerst een associatie oefening moest doen voor een Engelse Tarot cursus moest ik bij de Keizerin ook gelijk denken aan Olivia Godfrey uit de serie “Hemlock Grove”. Deze nogal aparte moeder wordt op briljante wijze neergezet door Famke Janssen. Zij zorgt ervoor dat je de hele serie laveert tussen gevoelens van afschuw en haat voor het loeder aan de ene kant en dan weer medelijden, bewondering en soms zelfs sympathie. Je weet nooit wat haar echte gezicht of drijfveer is, zoveel kanten (veelal duister) zitten er aan haar karakter.
Het moeder archetype heeft ontzettend veel aspecten; Naast de (persoonlijke) moeder en grootmoeder behelst zij ook de stiefmoeder, schoonmoeder, schooljuf en andere vrouwen waar men een relatie mee heeft. Volgens Jung verschijnt het moeder archetype in nog veel meer concepten en (onderliggende) associaties: de wijze vrouw, liefdevolle godin, moeder van god, schone jonge maagd. Plaatsen waar men “vrij” of “veilig” is hebben vrouwelijke of moederlijke connotaties: het paradijs, de hemel, de aarde, de zee het woud, het land, het meer, universiteiten, kerken, steden, schepen.
De maan, water en materie zijn gelinkt aan het moeder-archetype alsmede specifieke plekken die te maken hebben met vruchtbaarheid en geboorte: tuinen, akkers, bronnen, bloemen (roos, lotus) en behulpzame dieren als koeien en hazen.
Omdat alles 2 kanten heeft – of liever gezegd: zich op een schaal bevindt tussen 2 polariteiten – zijn er ook flink wat ambivalente en negatieve aspecten met dit archetype verbonden: Het lot (domein van de 3 schikgodinnen), de valse heks, de draak (en elk ander verslindend of wurgend dier zoals slangen en haaien). Het graf, de dood, nachtmerries.
In het westen neigen we er vaak naar de “goede” kant van de moeder te zien en dat doet men -naar mijn mening – vaak ook in de Tarot. Zoals eerder gezegd het voorbeeld van de Keizerin als moeder en symbool voor vruchtbaarheid en groei. De hogepriesteres met haar schoonheid en mysterie, vertrouwend op haar intuïtie. De Koninginnen die als “rijpere” volwassen vrouwen op een verzorgende manier omgaan met de elementen. Hierbij wordt alleen de koningin van de zwaarden vaak negatief weggezet, in elk geval in de Rider Waite en de Toth Tarot (zowel het intellect als – zij het in mindere mate – de “wil” werd 100 jaar geleden nog meer dan nu gezien als negatieve eigenschap bij vrouwen).
Maar natuurlijk horen de “slechte” kanten er altijd bij, het is een andere kant van dezelfde medaille. Wij hebben in het Westen af en toe een boze stiefmoeder of een slechte fee, voornamelijk in sprookjes. Zij zijn eigenlijk een beetje zielige, jaloerse en eenzame vrouwen waar je dan toch medelijden mee krijgt. Maar in oosterse mythen en religies van oudere tijden hebben ze godinnen waar de boze stiefmoeder van sneeuwwitje bij verbleekt.
Zo hebben de hindoes Kali (zwarte aardmoeder) die er afschrikwekkend uitziet met vier armen met in 1 van haar handen een een zwaard. Dit doet je denken aan de koningin van de Zwaarden in de Tarot.. qua afbeelding komt ze bij Aleister Crowley dicht in de buurt. Ze is een beschermende moeder die demonen doodt, hun bloed opdrinkt en daarmee de wereld veilig houdt. Maar haar kracht en energie kan ook vernietiging aanrichten.
Kali 
“moderne” kali 
Koningin van zwaarden Toth Tarot
De Grieken hebben Hecate, godin van bescherming EN vernietiging. Zij is de godin van zowel vruchtbaarheid als dood. Ze heerst over hekserij en magie. De oude Egyptenaren zagen Hathor als de ultieme moeder godin. Ze was de “moeder der moeders” en symboliseerde vruchtbaarheid en geborgenheid (vandaar dat haar naam letterlijk “huis” betekent). Maar de Egyptenaren erkenden ook haar “verschrikkelijke” kant waar iedereen bang voor was: ze kon namelijk een compleet bloeddorstig persoon worden! Zo richtte ze eens een bloedbad aan onder de goden: ze vermoordde ze, dronk hun bloed en toen ze daar eenmaal aan was begonnen wilde ze niet meer stoppen. Vanwege dit “voorval” kreeg zij vaak het hoofd van een leeuw op afbeeldingen.
Doordat ze vaker uit haar humeur kon raken (en dan dreigde de hele wereld te vernietigen) werd ze ook wel afgebeeld als een slang. Later werd ze vereenzelvigd met de godin Isis, die als godin van het moederschap werd gezien. Bij Isis werden echter voornamelijk de positieve kanten benadrukt vandaar dat zij de populairste godin in Egypte werd.
Er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen maar het punt is denk ik duidelijk; De “donkere” kant van de moeder wordt in de hedendaagse cultuur onderbelicht, maar ook in de Tarot. Als je alle Tarot kaarten die dit moeder archetype representeren op een rijtje zou leggen zou je bij allemaal – voor sommigen geldt nog steeds de Koningin van de Zwaarden als uitzondering – een positieve persoonsbeschrijving maken. De minpuntjes zijn kleine dingen, het zijn niet eens karakterfoutjes te noemen. En over het algemeen pakken ze voornamelijk nadelig uit voor de persoon zelf en in mindere mate voor hun omgeving.
De “duistere” kant van de Hogepriesteres bestaat er uit dat ze iets “verborgen” houdt, of kennis van iets heeft welke ze nog niet deelt. De Keizerin is 1 en al groei en ontwikkeling, het minpuntje bij haar is dat ze soms geen grenzen heeft, wat voornamelijk vervelend uitpakt voor haarzelf: ze vergeet dat ze zelf ook ruimte en tijd nodig heeft waardoor de dingen haar boven het hoofd kunnen groeien. De Koningin van Pentakels is een verzorgende moeder, een verstandige vrouw die van de natuur houdt en goed met geld kan omgaan. Ze houdt van mooie spulletjes en van een huisje met een tuintje. Ze is een goede gastvrouw, een traditionele “moedermoeder” die vaak “doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg” zegt. De Koningin van Bekers is gevoelig en zachtaardig. Ze kan daar een beetje in doorslaan en speelt dan de hulpeloze-vrouwen-kaart. Dit werkt dan als een magneet op mannen, die over elkaar heen vallen om haar te “redden”.
De Koningin van Staven is het populairst gezien de hedendaagse maatstaven: ze is niet alleen een leuke moeder die haar vrouwelijkheid benadrukt, maar ook een slimme en pittige tante, zakenvrouw en een leuke creatieve “heks” die zich goed kan uitdrukken. Iedereen vindt haar aardig, ze houdt van de natuur en van de stad, ze is vriendelijk en warm, kortom ze is enorm populair en lijkt immer toegang te hebben tot een ongelimiteerde energiebron. Je ziet haar al gaan: voordat ze naar haar werk gaat stopt ze nog de pedagogisch verantwoorde traktatie voor haar kinderen in zakjes van organisch katoen die ze de avond ervoor zelf beschilderd heeft met waterverf gemaakt van uitgelekt fruit. Daarna gaat ze naar haar werk (manager, mode ontwerpster) waarna ze precies op tijd de kinderen weer ophaalt, ze een verantwoorde maaltijd voorschotelt en dan naar de Yoga racet om de avond af te sluiten met een glas rode wijn en een goed gesprek met haar partner.
De Koningin van de zwaarden krijgt van veel mensen geen “sugar & spice” omschrijving. Edgar Waite zat schijnbaar ook met haar in zijn maag; Hij benadrukte de “negatieve” kant en deze wordt ook vaak als eerste gepakt. Ze is een bittere, alleenstaande of gescheiden vrouw. Ze is ook bitcherig waardoor geen man haar wil (of wil geen man haar en daarom is ze bitcherig is dat is een beetje onduidelijk..). De goede kant komt er wel eens achteraan: dat ze zich niet laat leiden door conventies, zelfstandig is en geen bullshit accepteert. Maar heul waardevol is dit niet (wel voor haarzelf, maar niet voor anderen…..). Ze kan objectief kijken naar haar gevoel, ze strijdt tegen onrecht en neemt het voor de zwakkeren op. Maar net zoals bij Kali is dat een klein detail. Blijkbaar is zij min of meer als enige overeind gebleven in de stroom van de trend die vanaf 2700 voor Christus is ingezet door de oude Egyptenaren
Carl Jung was echter wel iemand die het interessant vond om naar schaduwkanten te kijken. Het moeder archetype heeft hij uitgebreid uitgewerkt. Het “negatieve” vrouwelijke aspect wordt bij hem weer zo sterk benadrukt, dat je je dan afvraagt wat daar dan weer achterligt (iets in zijn persoonlijk onbewuste waarschijnlijk ha ha ha). Toch zie je ook bij hem dat er van de vier “hoofdtypen” drie typen zijn die net iets positiever uit de bus komen (en eentje die er wat bekaaider vanaf komt).
Ik ben benieuwd of – en hoe – deze moeder archetypen van Jung overeenkomen met bijvoorbeeld de koninginnen uit het Tarot spel. Ik zie al flink wat interessante aspecten ervan terug in de Rider Waite Smith Tarot… Wordt dus vervolgd….
Genoten van dit stuk, leuk geschreven en duidelijk nog wat op te zoeken over Kali en interessant hoe daar een parallel ligt. Dank je!
Klein puntje dat mij opviel: Hecate
Volgens mij van origine wordt Hecate niet met de dood geassisteerd, maar eerder met de verdwaalde geest. Dit uit zich onder andere door een aantal kenmerken van haar zoal de fakkel en beschermer van het kruispunt en de doorgang. Dit onder andere door deze verdwaalde geesten op het juiste pad te leiden. (Hades , de luie donder, deed dat immers niet zelf.)
Vervolgens was ze de god van magie en hekserij, later veel negatiever neergezet. De vraag is in deze: is dit een “kwaad”?
Meningen zijn volgens mij verdeeld. Maar Hecate is 1 van de meest interessante goden, zeker door de invloed die ze heeft op moderne stromingen binnen de hekserij, zoals Wicca. Hiermee is het 1 van de weinige stromingen rond Griekse goden in direct contact is gekomen met het opkomende christendom.
Volgens mij zijn eventuele associaties met “dood” en “vernietiging” van niet origineel van toepassing, maar hooguit later toegewezen.
Ook interessant is de parallel tussen Hecate en “the Tripple Goddess”, die ken je vast.
Tot slot: de titel deed me denken aan😊:
Hey Jules, bedankt voor je reactie en het leuke filmpje, nee de associatie met de Power Puff girls had ik (nog) niet gelegd 😉
Bedankt voor je info over Hecate, inderdaad lijkt ze nu voor ons in de tijd waarin wij leven niet zo duister. Het is waar dat ze werd “vereerd” en mensen haar hielpen haar weg te vinden in de donkere nacht (hier komen ook de kaarsen op de verjaardagstaarten vandaan).
Echter, de reden dat ze dit deden was wel omdat ze bang voor haar waren ha ha ha. Een beetje “If You Can’t Beat Them, Join Them” gedachte. Van oorsprong hadden alle goden en godinnen een slechte kant, dit is in de loop van de tijd gesugarcoat. Hecate is altijd geassocieerd met het duister, als godin van de onderwereld en de nacht en dat is de reden dat ze een toorts draagt. Andere “duistere” associaties waren de godin van de maan en haar gezelschap (dat bestond uit hellehonden, raven, kraaien en geesten). Wij zien hier nu niet meer het “kwade” van, maar de maan representeert wel het duister, alsmede Kraaien en Raven (en hellehonden die zou ik nu ook niet graag tegenkomen eerlijk gezegd…)
Hetzelfde geldt voor de Magie en hekserij: de Wicca’s van tegenwoordig hebben ook veel gesugarcoat, vergeet niet dat hekserij en tovenarij ook heel erg zwart kan zijn!
Deze associatie met “duister” was vroeger ook sterker dan nu, omdat wij Wicca’s zien als mensen die in harmonie leven met de natuur (totdat men ontdekt hoe wreed die is…) en d.m.v kruidengeneeskunde en andere technieken mensen helen (en in hun blootje dansen en over bezems springen). Maar in die tijd was wat wij nu Paganisme of Wicca noemen normaal en zat er aan tovenarij en hekserij wel echt een zwarter randje.