Als je aan Alchemie denkt, denk je meestal gelijk aan de 16e en 17e eeuw. Je ziet het beeld voor je van mannen die in het schijnsel van kaarslicht allerlei brouwsels hebben pruttelen waaruit ze proberen goud te maken. Vaak zat er ook nog een occult tintje aan. Je moet er eigenlijk een beetje om lachen. Tijdens deze experimenten zijn echter veel grote ontdekkingen gedaan! En inmiddels zijn we daadwerkelijk in staat om goud te maken uit andere grondstoffen (al is dit zo’n duur proces dat de kosten daarvan niet opwegen tegen het verkregen goud). Je zou kunnen stellen dat deze alchemisten de voorlopers waren van onze “moderne” wetenschappen (natuurkunde, scheikunde, medische wetenschappen).
De alchemisten uit de 16e en 17e eeuw waren niet alleen met materie bezig, spiritualiteit speelde een grote rol. Men mengde religieuze en psychologische beelden, wetenschappelijke experimenten en materie. Heinrich Cornelius Agrippa – alchemist, arts en occult filosoof die leefde van 1486 tot 1535 – stelde in 1 van zijn boeken over occulte filosofie dat er 3 vormen van filosofie bestaan te weten Natuur(kundige) filosofie, wiskundige filosofie en theologische filosofie. Men diende in al deze dingen uit te blinken wilde men een goede wetenschapper zijn. Sommige grote wetenschappers begonnen intuïtief en zochten er achteraf de harde bewijslast bij. Men kwam tot grote ontdekkingen over de binnenkant van de mens door analogieën te zoeken met dingen die ze buiten zichzelf zagen gebeuren, maar ook andersom. Een voorbeeld is Robert Fludd, die aan het begin van de 17e eeuw als eerste de bloedcirculatie van de mens op een juiste manier beschreef. Hij was op het idee gekomen omdat hij het menselijk hart vergeleek met de zon en het bloed met de planeten die om de zon draaiden. Hij vergeleek dus de macrokosmos (hemel) met de microkosmos (mens); “Zo Boven, Zo Beneden” zou je kunnen zeggen (of moet het zijn “Zo binnen, Zo buiten?)
Dit is een westers beeld van alchemie. Maar, alchemie is niet eenduidig. Het werd beoefend in alle tijden, in alle culturen en alle levensbeschouwelijke stromingen. Denk aan de Egyptenaren, Oude Grieken, Romeinen, in de Islam, het Taoisme en het hindoeïsme. Alhoewel elke cultuur in elke tijd haar eigen alchemistische traditie kent, zijn er een aantal overeenkomsten te zien:
- Het gaat altijd om een transmutatie- of transformatieproces
- Er wordt overal gebruik gemaakt van symbolen
- De transformatie is altijd tweeledig: in de mens en buiten de mens
- Iedere cultuur / levensbeschouwing kent het beeld dat de natuur is opgemaakt uit elementen
- In elke cultuur / levensbeschouwing erkent men dat er een scala van synchronistische verbanden bestaan (vb planeten, kleuren, lichaamsdelen, astrologische tekens, dieren enz.)
- Er zijn altijd twee hoofd ingrediënten aanwezig, namelijk iets dat compleet en perfect is (bijvoorbeeld goud) en het geheime recept om dit te kunnen bereiken (bijvoorbeeld de steen der wijzen)
- Men werkt in elke stroming met tegenstellingen en paren die elkaar aanvullen (zon en maan, mannelijk en vrouwelijk)
- Vaak is er sprake van het geloof dat er ooit een tijd was waarin het geheime recept bekend was (vergelijk met het collectief onderbewuste van Jung of het “gouden tijdperk”). Men geloofde dat de geheime kennis ooit was overgedragen aan de mensen bijvoorbeeld door goden, engelen, buitenaardse wezens e.d.)
- Het draait overal om experimenten; Je moet dingen zelf zien, zelf beleven om verder te komen.
Je ziet dat alle kenmerken 1 op 1 gelegd kunnen worden op de Tarot! Tarot is in wezen ook een alchemistisch experiment.
Religie en spiritualiteit zijn eigenlijk nooit weggeweest uit de wetenschap (al lijkt het erop dat het sinds de verlichting alleen maar om ratio heeft gedraaid). Sterker nog, nu in de 21e eeuw begint in feite een nieuwe alchemistische zoektocht aangezien de gebieden “buiten” en “binnen” veel minder worden gescheiden als vroeger. Het geest-materie vraagstuk (fysiek vs psychisch vs metafysisch) is volop actueel in bijvoorbeeld de Quantum Mechanica. Op dit gebied is nog zoveel onverklaarbaar en wordt volop geëxperimenteerd. Veel nieuwe multidisciplinaire vakgebieden zijn hierbinnen ontstaan, zoals Quantum Consciousness, Quantum Chaos en Quantum Cosmology. En hoe meer wetenschappelijke vooruitgang men boekt, hoe meer vragen er komen. En hoe meer ontdekkingen worden gedaan, hoe groter de verbazing is als men er achter komt dat een aantal van deze nieuwe inzichten al lang bekend waren (en beschreven in oude alchemistische, religieuze of levensbeschouwelijke geschriften).
Carl Jung had het opkomen van de nieuwe disciplines reeds voorspeld in 1951 in zijn uiteenzetting “Æon” (deel 9 van de verzamelde werken van Jung¹); Hij schrijft daarin:
Sooner or later nucleair psycics an the psychology of the unconsciousciousness will draw closely together as both of them independently of one another and from opposite directions, push forward into transcedental territory… Psyche cannot be totally different from matter for how otherwise could it move matter? And matter cannot be alien to psyche, for how else could matter produce psyche? Psyche and matter exist in the same world, and each partakes of the other, otherwise any reciprocal action would be impossible. If research could only advance far enough therefore, we should arrive at an ultimate agreement between physical and pshychological concepts. Our present attempts may be bold. But I believe they are on the right lines
Carl Jung stelde dat elk concept in de moderne natuurkunde op 1 of andere manier is afgeleid van een primordiaal archetypisch idee. Volgens hem gingen de onbewuste processen van transformatie die de oude alchemisten ondergingen en die ze projecteerden op hun experimenten vaak over conflicten tussen archetypen en de pogingen de tegengestelde archetypen met elkaar te verenigen. Deze processen spelen zich nog steeds af binnen de “moderne” mens. Ook al is die de laatste tijd ook meer bezig met spiritualiteit, het is nog steeds belangrijk inzicht te krijgen in de meer primitieve gebieden van het onbewuste. Alleen dan kan iemand zichzelf leren kennen en in balans komen. Het verenigen van tegenstellingen (in jezelf) is wat alchemie, Jungiaanse therapie en Tarot gemeen hebben.
¹ De hele tekst van Aeon is gratis te downloaden via Internet Archives